Những vụ bạo lực học đường của gen Z: Vì đâu nên nỗi?
Sự kiện gần đây về việc một nữ sinh viên tại Trường Đại học Hoa Sen (TPHCM) chửi rủa, tát bạn và có hành vi vô lễ, thậm chí đuổi giảng viên ra khỏi lớp học, cùng với vụ Hoa khôi Trường Đại học Kinh tế – Tài chính TPHCM và một nam thanh niên hành hung phụ nữ đã khiến dư luận xôn xao. Các chuyên gia giáo dục và xã hội đã phát ngôn về những hành động phản cảm này của thế hệ Gen Z và đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao văn hóa ứng xử trong giới trẻ.
Một video mới đây trên mạng xã hội ghi lại cảnh nữ sinh viên K tại Trường Đại học Hoa Sen (TPHCM) có những hành động không tôn trọng, thậm chí hành vi bạo lực trong lớp học môn Pháp luật đại cương. K cho rằng bạn bè của mình đã “ăn cắp chất xám”, và cô giáo không giải quyết vấn đề một cách nghiêm túc. Trong khi đó, một video khác cho thấy Hoa khôi Trường Đại học Kinh tế – Tài chính TPHCM cùng một nam thanh niên đánh đập một phụ nữ, với lời lẽ xúc phạm và đe dọa.
Nhận xét về những hành động này, Thạc sĩ Tâm lý Lại Vũ Kiều Trang, giảng viên tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, đánh giá rằng mức độ tiếp nhận ngôn ngữ tiêu cực trên mạng xã hội đang là “nguồn cơn” gây ra các vấn đề về tâm lý và văn hóa ứng xử trong giới trẻ trên giảng đường.
Theo Thạc sĩ Kiều Trang, thay vì tương tác trực tiếp và xây dựng mối quan hệ sâu sắc, sinh viên ngày nay thường lạc vào thế giới ảo đầy bạo lực. Các mô hình giao tiếp thông qua tin nhắn ngắn trên mạng thường không đầy đủ, dễ tạo hiểu nhầm, và thiếu đi sự đồng cảm, kỹ năng thể hiện ngôn ngữ cơ thể – yếu tố quan trọng trong việc xây dựng mối quan hệ xã hội. Do đó, sự lệch chuẩn trong ngôn từ giao tiếp trên mạng xã hội có ảnh hưởng đến cách sinh viên tiếp nhận thông tin và hình thành những thói quen, xu hướng xấu.
“Ngôn từ trên mạng xã hội không chỉ mang nghĩa tiêu cực khi được sử dụng để công kích và tạo ra mâu thuẫn tinh thần cho những người dùng mạng xã hội. Tính chất tiêu cực của ngôn từ trên mạng xã hội còn có thể tác động đến khả năng tiếp thu và sử dụng ngôn từ của giới trẻ theo hướng tiêu cực”, Thạc sĩ Trang chia sẻ.
Trong quá trình giảng dạy, Võ Văn Sơn, nghiên cứu sinh về Văn hóa học và giảng viên Trường Đại học Tiền Giang, đã phải thực hiện việc định hình lại một số sinh viên có “lệch chuẩn” về quy tắc ứng xử trong môi trường học đường. Đặc biệt, có những sinh viên bề ngoài lịch lãm và lễ phép, nhưng trên mạng xã hội lại thể hiện thái độ vô lễ, xúc phạm đối với giáo viên.
Mối quan hệ giữa thầy và trò được coi là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng và định hình văn hóa ứng xử trong môi trường học đường. Do đó, cách thức tương tác và giao tiếp trong mối quan hệ giữa sinh viên với sinh viên, cũng như giữa sinh viên và giảng viên, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển tâm lý và sức khỏe tinh thần của học sinh. “Đối với sinh viên đang trong quá trình học, họ cần chấp nhận sự đa dạng như một trải nghiệm mới để thúc đẩy quá trình học tập”, Võ Văn Sơn nhấn mạnh.
Đánh giá về hành vi của nữ sinh viên Trường Đại học Hoa Sen, Thạc sĩ Vũ Thị Minh Tâm (Giảng viên khoa Sư phạm, Trường Đại học Hạ Long) nhấn mạnh rằng cá nhân mỗi người có quyền tự do thể hiện quan điểm và ý kiến, nhưng điều này không bao gồm việc sử dụng hành động và ngôn từ không tôn trọng, phỉ báng đối với giảng viên. ThS Tâm cho rằng đánh giá của sinh viên K về việc “ăn cắp chất xám” của nhóm bạn trong lớp là chủ quan, và trong trường hợp này, K cần cung cấp các minh chứng, lý lẽ thuyết phục thay vì sử dụng bạo lực.
ThS Đào Mỹ Hằng, giảng viên khoa Ngân hàng tại Học viện Ngân hàng, cho biết có thể nữ sinh K đang phải đối mặt với vấn đề tâm lý, khi mọi thông tin mà cô nhận được đều có chiều hướng tiêu cực. Tuy nhiên, điều này không giảm giá trị của việc nói lên ý kiến và hành vi lệch chuẩn văn hóa học đường của K. ThS Hằng cho biết trong các trường hợp như vậy, việc “kiểm soát” nhu cầu tự do ngôn luận là cần thiết để mỗi sinh viên luôn thể hiện sự văn minh, đúng mực khi thể hiện ý kiến hoặc chỉ ra những khúc mắc.
Để nâng cao văn hóa ứng xử của sinh viên, theo ThS Vũ Thị Minh Tâm, trước tiên, bản thân sinh viên cần nhận thức đúng đắn các chiều hướng tác động của các phương tiện truyền thông có ảnh hưởng, đặc biệt là mạng xã hội để không học thói ùa theo, hội chứng đám đông; cần chọn lọc thông tin để tiếp cận và phát triển tư duy phản biện về các vấn đề nói chung, vấn đề trong môi trường học đường nói riêng.
“Nhà trường, gia đình và xã hội cần có hoạt động giáo dục mở rộng về văn hoá ứng xử cho người học; tổ chức tọa đàm, workshop, ngoại khóa, thi tranh biện với chủ đề văn hoá ứng xử. Khi đó, sẽ rút ra được những vấn đề xoay quanh và tự nâng cao hiểu biết của chính bản thân họ”, ThS Tâm đề xuất.
Trong một khảo sát về thực trạng văn hóa ứng xử của sinh viên thuộc Đại học Thái Nguyên được công bố trên Tạp chí Khoa học và Công nghệ, có 58% sinh viên (trong tổng số 668 phiếu được khảo sát) có cử chỉ và ngôn ngữ giao tiếp không phù hợp; 14,5% sinh viên gây áp lực với giảng viên trẻ.
