Bộ Công an cảnh báo dấu hiệu lừa đảo sau hàng loạt vụ vỡ hụi

Chỉ trong hơn một tuần, tại Phan Thiết đã có 3 đường hụi bị vỡ với số tiền lên tới hàng chục tỷ đồng. Hàng loạt dây hụi khác mới bị vỡ tại Trà Vinh, Hải Dương, Hà Tĩnh… khiến người góp hụi có nguy cơ trắng tay.

Vỡ hụi hàng loạt, người góp hụi nguy cơ trắng tay

Trong thời gian gần đây, trên khắp cả nước đã xảy ra nhiều vụ vỡ họ, hụi, khiến nhiều người tham gia đối mặt với nguy cơ mất tài sản. Mặc dù hoạt động này không bị cấm trên lãnh thổ Việt Nam, nhưng luôn mang theo nhiều rủi ro đối với người tham gia.

Bộ Công an đã phát đi cảnh báo, khuyến nghị người dân cần nhận thức rõ những rủi ro khi tham gia hụi và tăng cường cảnh giác, tránh để kẻ gian lợi dụng việc tham gia hụi để chiếm đoạt tài sản.

Theo Điều 471 Bộ luật Dân sự năm 2015, chơi hụi được định nghĩa là một hình thức giao dịch về tài sản được thực hiện dựa trên thỏa thuận của một nhóm người tập hợp lại, đồng thời xác định số lượng người, thời gian, số tiền hoặc tài sản khác, cũng như cách thức góp, lĩnh hụi và quyền, nghĩa vụ của các thành viên. Việc tổ chức hụi nhằm mục đích hỗ trợ lẫn nhau trong cộng đồng và phải tuân thủ theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp có lợi nhuận, mức lãi suất phải tuân theo quy định của Bộ luật Dân sự và cấm hoàn toàn việc tổ chức họ dưới hình thức cho vay nặng lãi.

Do đó, hoạt động chơi hụi không vi phạm pháp luật, tuy nhiên, nó sẽ bị cấm nếu người chơi lợi dụng để che giấu hoạt động cho vay nặng lãi, lừa đảo và chiếm đoạt tài sản. Nếu mục đích của việc chơi hụi là tương trợ giúp đỡ lẫn nhau và không vi phạm quy định của pháp luật, thì hoạt động này sẽ được bảo vệ và tuân theo các quy định cụ thể của luật dân sự, bao gồm mức lãi suất không vượt quá 20% mỗi năm và nghiêm cấm các hình thức cho vay nặng lãi, hay còn gọi là tín dụng đen, núp bóng dưới danh nghĩa các nhóm họ, hụi.

Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, ngày càng xuất hiện nhiều trường hợp hụi vỡ, khiến chủ hụi tuyên bố vỡ nợ và không có khả năng chi trả. Một số đối tượng chủ hụi đang lợi dụng việc chơi hụi để thực hiện hành vi lừa đảo và chiếm đoạt tài sản. Đối với nhiều người dân, họ đã đổ hết tiền tích góp cả đời cho chủ hụi, và đang đối diện với nguy cơ không thể lấy lại số tiền đó, gây ra tình trạng trắng tay và nợ nần.

Theo Bộ Công an, việc tham gia hụi là một hoạt động theo tập quán của người dân, nhằm mục đích tương trợ lẫn nhau, xây dựng trên các ràng buộc về niềm tin, lợi ích và quy định của pháp luật. Tuy nhiên, hoạt động này cần phải tuân thủ các quy định của pháp luật về dân sự, hành chính và hình sự để ngăn chặn các hành vi lừa đảo, lạm dụng niềm tin để chiếm đoạt tài sản, và cho vay lãi nặng.

Mặc dù không vi phạm pháp luật, nhưng hoạt động này chủ yếu dựa trên niềm tin và các mối quan hệ, và người tham gia thường không đặt nhiều cảnh giác nên rủi ro rất lớn.

Ngoài ra, khác với các loại hình tài chính như cho vay hay tiết kiệm, chủ hụi không yêu cầu tài sản đảm bảo. Mặc dù pháp luật có quy định việc tham gia hụi phải được thỏa thuận bằng văn bản và có thể yêu cầu công chứng, nhưng người tham gia thường thỏa thuận miệng hoặc sử dụng giấy tờ viết tay. Khi xảy ra các vụ vỡ hụi, người tham gia hoặc đối tượng lừa đảo chiếm đoạt tài sản, thì người tham gia khó có thể được bồi thường đầy đủ.

Bên cạnh đó, đây là hoạt động mang tính tự phát, thường ít công khai. Trong khi số lượng người tham gia đông nhưng lại ít biết về nhau, ít thông tin về điều kiện kinh tế, mục đích của chủ họ, hụi. Chủ họ, hụi cũng không cung cấp đầy đủ thông tin cho người tham gia (thậm chí gian dối trong mục đích, phớt lờ các quyền được xem thông tin của người tham gia), không báo cáo với Ủy ban nhân dân cấp xã theo quy định.

Hoạt động này dựa trên niềm tin, cơ chế tự kiểm soát (thường người kiểm soát và điều hành là chủ họ), nhưng nếu có đông người tham gia thì cơ chế này bộc lộ hạn chế. Nhất là đối với người tham gia thiếu sự cảnh giác, không nắm rõ quy định pháp luật, quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý liên quan.

Các dấu hiệu lừa đảo trong hoạt động hụi, họ

Theo Bộ Công an, nhiều chủ hụi có khả năng tận dụng uy tín cá nhân, mối quan hệ, hoặc thậm chí sẽ hứa trả lãi mức cao để thu hút đông đảo người tham gia, thậm chí vượt quy định về lãi suất của Bộ luật Dân sự.

Thường xuyên, chủ hụi không thực hiện thỏa thuận bằng văn bản, thay vào đó thường thỏa thuận miệng và thậm chí gian dối trong việc cung cấp thông tin về dây họ, không tuân thủ quy định về báo cáo, quyền và nghĩa vụ theo các quy định của pháp luật.

Các thành viên họ có thể nhận lãi sau mỗi kỳ hụi. Trong một số trường hợp, chủ hụi với ý định lừa đảo có thể hứa trả lãi ở mức rất cao. Sau khi người tham gia đã đóng họ hoặc thậm chí kéo theo người thân tham gia, khi tổng số tiền góp họ đạt mức lớn, các đối tượng có thể chiếm đoạt số tiền đó và bỏ trốn.

Do đó, Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an khuyến cáo rằng người dân cần phải nắm vững các quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động hụi và họ, đặc biệt là về mức lãi suất không vượt quá 20%/năm (tức là khoảng 1,6%/tháng). Họ cũng cần hiểu rõ về điều kiện của chủ hụi, các thành viên, quyền và nghĩa vụ, cũng như trách nhiệm pháp lý của chủ hụi và thành viên góp họ theo quy định tại Nghị định số 19/2019/NĐ-CP của Chính phủ.

Cũng đồng thời, trước khi tham gia vào hoạt động hụi, người dân nên tiến hành một số bước cẩn thận để đảm bảo an toàn và tránh rủi ro. Quan trọng nhất là tìm hiểu kỹ về nhân thân của chủ hụi, xem xét về uy tín và hoạt động trước đây của họ. Người tham gia có thể yêu cầu chủ hụi cung cấp thông tin chi tiết, thậm chí là sao chụp về số lượng người tham gia, sổ ghi hụi, số tiền góp hụi, và điều kiện kinh tế của chủ hụi cũng như các thành viên tham gia. Bằng cách này, họ có thể đánh giá mức độ rủi ro và chuẩn bị tốt hơn cho việc giải quyết tranh chấp nếu có vấn đề xảy ra.

Nếu chủ hụi quản lý từ 2 dây hụi trở lên hoặc tổng số tiền góp hụi đạt trên 100 triệu đồng, theo quy định, họ cần báo cáo cho UBND cấp xã để rà soát, quản lý, theo dõi, và phòng ngừa xử lý các vi phạm pháp luật.

Trong trường hợp phát hiện thông tin về việc nhiều dây hụi của chủ hụi bị vỡ hoặc có nhiều thành viên rút lui, người dân nên thông báo cho chính quyền địa phương để có biện pháp xử lý kịp thời.

Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam khuyến cáo rằng người dân nên tham gia các hoạt động ngân hàng chính thức, tìm hiểu và lựa chọn các hình thức đầu tư và gửi tiền tiết kiệm khác để tránh rủi ro. Người dân có tiền dư thừa nên ưu tiên gửi vào các tổ chức tín dụng hợp pháp để đảm bảo quyền lợi theo quy định của pháp luật.

Theo quy định, các tổ chức tín dụng nhận tiền gửi của cá nhân bằng đồng Việt Nam phải tham gia bảo hiểm tiền gửi (trừ ngân hàng chính sách). Trong trường hợp tổ chức tín dụng mất khả năng chi trả cho người gửi tiền hoặc phá sản, Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam sẽ bảo đảm hoàn trả tiền gửi trong hạn mức quy định.