Bà Trương Mỹ Lan rút hơn một triệu tỷ đồng khỏi SCB để làm gì?
Nhà chức trách đã cáo buộc rằng bà Trương Mỹ Lan đã chuyển phần lớn số tiền sau khi nhận được giải ngân từ ngân hàng và sau đó sử dụng nhiều chiêu thức để “cắt đứt dòng tiền”. Với một loạt hành vi vi phạm được đánh giá là “tổ chức, tinh vi, và xảo quyệt”, bà Trương Mỹ Lan, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, đã bị Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao truy tố với ba tội danh bao gồm đưa hối lộ, vi phạm quy định về hoạt động của ngân hàng và tham ô tài sản.
Trong số 85 bị can khác bị truy tố, có 45 lãnh đạo và cán bộ của Ngân hàng SCB, 15 cựu cán bộ của Ngân hàng Nhà nước, 3 cựu cán bộ Thanh tra Chính phủ và một cựu cán bộ Kiểm toán Nhà nước.
Các cơ quan chức năng đã cáo buộc rằng Tập đoàn Vạn Thịnh Phát sở hữu hơn 1.000 công ty “ma” trong và ngoài nước, không có hoạt động kinh doanh thực tế, được tổ chức thành nhiều tầng lớp tạo thành một hệ sinh thái. Trong đó, Vạn Thịnh Phát được xem như trung tâm, kiểm soát toàn bộ hoạt động. Các công ty “ma” chủ yếu được bà Lan tạo ra để đứng tên cho các khoản vay giả mạo và chuyển nhượng cổ phần.
Bà Lan bị cáo buộc lợi dụng hoạt động của ngân hàng để huy động vốn phục vụ kinh doanh cá nhân, điều này dẫn đến việc thâu tóm 3 ngân hàng tư nhân và sáng lập Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB). Mặc dù không giữ chức vụ tại SCB, bà Lan nắm giữ hơn 91% cổ phần, trở thành “người có quyền lực cao nhất, điều hành tuyệt đối mọi hoạt động của SCB”. Bà này đã trực tiếp thực hiện việc tuyển chọn và bố trí nhân sự thân tín vào các vị trí lãnh đạo chủ chốt, cũng như chỉ đạo thành lập ba đơn vị trực thuộc SCB để giải ngân cho vay theo yêu cầu của bị can.
Trong khoảng thời gian từ 2012 đến tháng 10/2022, kết quả của cuộc điều tra cho biết bà Trương Mỹ Lan đã chỉ đạo việc lập khống hồ sơ, và Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) đã giải ngân hơn 2.500 khoản cho nhóm của bà (1.000 khoản cho cá nhân và 1.500 khoản cho tổ chức) với tổng số tiền vượt quá 1.066.600 tỷ đồng. Khi tiến hành giải ngân, SCB chuyển số tiền này cho các cá nhân hoặc tổ chức theo kế hoạch vay vốn.
So sánh với quy mô GDP của Việt Nam (đạt 4,7 triệu tỷ đồng vào cuối quý III năm nay), số tiền SCB giải ngân cho nhóm của bà Lan, 1.066.600 tỷ đồng (tương đương 43,96 tỷ USD), được ước tính chiếm khoảng 22,6%. Số liệu này còn cao hơn 3 lần so với tổng mức đầu tư cho “siêu dự án” sân bay Long Thành (336.630 tỷ đồng) và gấp 7 lần tổng vốn đầu tư cho 12 dự án cao tốc Bắc Nam (147.000 tỷ đồng).
Cho đến tháng 10/2022, thời điểm bắt đầu vụ án, nhóm của bà Lan vẫn còn 1.284 khoản vay với tổng dư nợ là 677.200 tỷ đồng, trong đó 483.900 tỷ đồng là nợ gốc và 193.300 tỷ đồng là tiền lãi. Dư nợ gốc chiếm 93% tổng dư nợ gốc của hơn 23.000 khoản vay còn tồn tại tại SCB. Tuy nhiên, có thể khó khăn trong việc thu hồi các khoản nợ này.
Với số tiền 1.066.600 tỷ đồng được tính theo phương pháp lũy kế, nhà chức trách chỉ có thể truy vết dòng tiền của 1.284 khoản vay. Trong số này, dư nợ gốc là 483.900 tỷ đồng, nhưng thực tế khi giải ngân là 525.400 tỷ đồng.
Theo Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, trong tổng số 525.400 tỷ đồng được giải ngân từ 1.284 khoản vay, bà Lan đã chuyển ra khỏi hệ thống SCB 57.000 tỷ đồng, rút tiền mặt là 81.800 tỷ đồng, trả nợ khoản vay tại SCB 57.000 tỷ đồng và chuyển khoản nội bộ trong SCB 5.200 tỷ đồng. Tổng cộng, tiền chuyển ra khỏi hệ thống SCB và rút tiền mặt của bà Lan chiếm đến 88% tổng số tiền giải ngân.
Mặc dù bản cáo trạng chưa đề cập đến cách bà Trương Mỹ Lan đã sử dụng các khoản tiền, tuy nhiên, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao đã xác định rằng khi rút tiền từ ngân hàng, bị can đã chỉ đạo cấp dưới chuyển số tiền từ các công ty đã được giải ngân sang các tài khoản của các đối tượng “ma” (cả cá nhân và tổ chức). Khi cần sử dụng, bà Lan đã yêu cầu “chuyển tiền lòng vòng” trong các công ty thuộc hệ sinh thái của Vạn Thịnh Phát nhằm tránh bị kiểm toán.
Đối với việc có nhu cầu tiền mặt, bà Lan đã chỉ đạo nhân viên thực hiện các thủ tục khống để tạo chứng từ rút tiền có vẻ hợp pháp. Sau khi tiền mặt rời khỏi ngân hàng, bà Lan đã chỉ đạo lái xe sử dụng ôtô để vận chuyển về nhà riêng ở tòa nhà Sherwood, số 127 Pasteur, quận 3, TP Hồ Chí Minh, hoặc về trụ sở của Tập đoàn Vạn Thịnh Phát tại địa chỉ 193-203 Trần Hưng Đạo, TP Hồ Chí Minh.
Từ tháng 2/2019 đến 9/2022, lái xe đã vận chuyển tổng cộng 108.000 tỷ đồng và 14,7 triệu USD (tương đương khoảng 355 tỷ đồng) tiền mặt từ SCB đến nhà bà Lan hoặc trụ sở Vạn Thịnh Phát. Trong nhiều trường hợp, bà Lan đã chỉ đạo lái xe phải chuyển giao một số lượng tiền mặt cho các cá nhân khác.
Theo cơ quan tố tụng, dựa trên nguyên tắc hưởng lợi cho bị can, bà Lan bị buộc tội chiếm đoạt 304.000 tỷ đồng và gây thiệt hại 129.000 tỷ đồng tiền lãi phát sinh từ số tiền gốc đã chiếm đoạt. Ngoài ra, bà Lan đã gây thiệt hại cho SCB lên đến hơn 64.600 tỷ đồng bằng cách vi phạm quy định về cho vay của ngân hàng.
Đồng thời, bà Lan cũng bị buộc tội với mục đích chiếm đoạt thông qua việc mua chuộc đoàn cán bộ thanh tra. Bà đã chỉ đạo cấp dưới của mình đưa hối lộ cho bà Đỗ Thị Nhàn, cựu cục trưởng Thanh tra và giám sát của Ngân hàng Nhà nước, với số tiền lên đến 5,2 triệu USD.
Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) hiện đang hoạt động với một hội sở chính, 50 chi nhánh và 184 phòng giao dịch trên toàn quốc. Theo thông tin từ nhà chức trách, ngân hàng này chỉ phục vụ mục đích cá nhân của bà Trương Mỹ Lan. Do đó, vào giữa năm 2017, khi bị thanh tra, SCB đã được đánh giá là đang đối mặt với “thực trạng tài chính rất xấu” với tỷ lệ nợ xấu lên đến hơn 20%.
Tính đến thời điểm bắt đầu vụ án, tổng số tiền mà SCB huy động từ người dân và các tổ chức khác là 673.500 tỷ đồng, trong đó có 511.200 tỷ đồng từ tiền gửi của khách hàng. Trong khi đó, tổng nguồn vốn của SCB được ghi nhận là 713.400 tỷ đồng. Tuy nhiên, theo kiểm toán độc lập, SCB được xác định có ám vốn chủ sở hữu lên đến 443.700 tỷ đồng, và lỗ lũy kế là 464.500 tỷ đồng.
Theo cáo trạng, trừ bà Trương Mỹ Lan và 5 bị can đang đang trốn tránh, 80 người còn lại đã thành khẩn khai báo và thừa nhận lỗi lầm. Nhiều bị can đã tích cực hợp tác với cơ quan điều tra để làm rõ hơn về bản chất của vụ án và đã tiến hành nộp tiền và tài sản để đền bù hậu quả của hành vi phạm tội.
